ভাৰত এখন গণতান্ত্ৰিক দেশ য'ত ইয়াৰ নাগৰিকসকলে মুক্তভাৱে বাস কৰে অৱশ্যে তেওঁলোকৰ দেশৰ প্ৰতি যথেষ্ট অধিকাৰ আৰু দায়বদ্ধতা আছে। অধিকাৰ আৰু দায়বদ্ধতা এটা মুদ্ৰাৰ দুটা দিশ আৰু দুয়োটা একেলগে যায়। যদি আমাৰ অধিকাৰ আছে তেন্তে আমাৰ ওচৰত তেওঁলোকৰ সংশ্লিষ্ট দায়িত্ব থাকিব লাগিব। আমি যিকোনো ঘৰ, সমাজ, গাওঁ, ৰাজ্য বা দেশত বাস কৰোঁ তাত অধিকাৰ আৰু দায়িত্ব আমাৰ সৈতে একেলগে যায়।
১৯৭৬ চনত ভাৰতৰ সংবিধানৰ ৪২ তম সংশোধনীত ভাৰতীয় নাগৰিকৰ মৌলিক কৰ্তব্যৰ কথা উল্লেখ কৰা হৈছে। দেশৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ স্বাৰ্থৰ বাবে সকলো দায়িত্ব অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ আৰু প্ৰয়োজনীয়। সেইবোৰ নাগৰিক কৰ্তব্য বা নৈতিক কৰ্তব্য হ'ব পাৰে যিবোৰ আদালতৰ দ্বাৰাও নাগৰিকসকলৰ ওপৰত আইনীভাৱে প্ৰয়োগ কৰিব নোৱাৰি। যদি কোনোজনে তেওঁৰ দায়িত্ব পালন নকৰে তেনেহ'লে শাস্তি দিব নোৱাৰি কিয়নো এই কৰ্তব্যবোৰ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা কোনো আইনী শক্তি নাই। মৌলিক কৰ্তব্য (সমতাৰ অধিকাৰ, স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, শোষণৰ বিৰুদ্ধে অধিকাৰ, ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ, সাংস্কৃতিক আৰু শৈক্ষিক অধিকাৰ আৰু সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ) হৈছে ভাৰতীয় নাগৰিকৰ ওপৰত নৈতিক প্ৰভাৱ আৰু শিক্ষিত মূল্য থকা ভাৰতৰ সংবিধানৰ অবিচ্ছেদ্য অংশ। দেশৰ প্ৰগতি, শান্তি আৰু সমৃদ্ধিৰ বাবে সংবিধানত এনে দায়িত্ব অন্তৰ্ভুক্ত কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ।
ভাৰতৰ সংবিধানত উল্লেখ কৰা কিছুমান মৌলিক দায়িত্ব ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা, ৰাষ্ট্ৰীয় সংগীতৰ প্ৰতি সন্মান, নাগৰিকসকলে তেওঁলোকৰ দেশৰ সুৰক্ষা, প্ৰয়োজন হ'লে ৰাষ্ট্ৰীয় সেৱা প্ৰদান কৰাৰ প্ৰতিশ্ৰুতি বদ্ধ হ'ব লাগিব, ৰাজহুৱা সম্পত্তি সুৰক্ষিত কৰিব লাগিব ইত্যাদি। দেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় স্বাৰ্থৰ বাবে এনে অধিকাৰ আৰু দায়বদ্ধতা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱশ্যে জনসাধাৰণৰ বাবে বলপূৰ্বকভাৱে প্ৰয়োগ কৰা নহয়। অধিকাৰসমূহ সম্পূৰ্ণৰূপে উপভোগ কৰিবলৈ, মানুহে দেশৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ দায়িত্ব ভালদৰে পালন কৰিব লাগিব কিয়নো অধিকাৰ আৰু দায়বদ্ধতা ইজনে সিজনৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। আমি অধিকাৰ পোৱাৰ লগে লগে আমাৰ দায়িত্বব্যক্তিগত আৰু সমাজ কল্যাণৰ প্ৰতিও বৃদ্ধি পায়।
দেশৰ এজন ভাল নাগৰিক হিচাপে, আমি আমাৰ সমাজ আৰু দেশৰ কল্যাণৰ বাবে আমাৰ সকলো অধিকাৰ আৰু কৰ্তব্য জানিব লাগিব আৰু শিকিব লাগিব। আমি বুজিব লাগিব যে সমাজৰ ভাল বা বেয়া অৱস্থাৰ বাবে আমি সকলোৱে দায়বদ্ধ। আমাৰ সমাজ আৰু দেশত কিছু ইতিবাচক প্ৰভাৱ আনিবলৈ আমি আমাৰ চিন্তাধাৰাক কাৰ্যত পৰিৱৰ্তন কৰিব লাগিব। যদি ব্যক্তি এজনে কৰা ব্যক্তিগত কাৰ্য্যই জীৱন সলনি কৰিব পাৰে; কিয় নহয়, আমাৰ সহযোগিতামূলক কাৰ্যকলাপে সমাজ আৰু দেশৰ ওপৰত ইতিবাচক প্ৰভাৱ পেলায়। সেয়েহে, সমাজ আৰু সমগ্ৰ দেশৰ সমৃদ্ধি আৰু শান্তিৰ বাবে নাগৰিকৰ কৰ্তব্য যথেষ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ।
আমাৰ সংবিধানে আমাক ছয়টা অধিকাৰ প্ৰদান কৰে যেনে:
স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ: ই অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ মৌলিক অধিকাৰ যি মানুহক বাক, লিখনি বা অন্যান্য উপায়েৰে তেওঁলোকৰ চিন্তা আৰু ধাৰণা প্ৰকাশ কৰিবলৈ সক্ষম কৰে। এই অধিকাৰ অনুসৰি, এজন ব্যক্তি চৰকাৰী নীতিৰ বিৰুদ্ধে লালন, সমালোচনা বা কথা ক'বলৈ স্বাধক। তেওঁ দেশৰ যিকোনো কোণত যিকোনো ব্যৱসায় চলাবলৈ মুক্ত।
ধৰ্মৰ স্বাধীনতাৰ অধিকাৰ: দেশখনত এনে বহুতো ৰাজ্য আছে য'ত বিভিন্ন ধৰ্মৰ লোক একেলগে বাস কৰে। আমি বিচৰা যিকোনো ধৰ্মপালন, প্ৰচাৰ আৰু অনুসৰণ কৰিবলৈ আমাৰ প্ৰত্যেকেই মুক্ত। কাৰো বিশ্বাসত হস্তক্ষেপ কৰাৰ অধিকাৰ কাৰো নাই।
সমতাৰ অধিকাৰ: ভাৰতত বাস কৰা নাগৰিকসকল সমান আৰু ধনী আৰু দৰিদ্ৰ বা উচ্চ আৰু নিম্নৰ মাজত কোনো পাৰ্থক্য আৰু বৈষম্য নাই। যিকোনো ধৰ্ম, জাতি, ধৰ্ম, লিংগ বা স্থানৰ ব্যক্তি এজনে কাৰ্যালয়ত সৰ্বোচ্চ পদ লাভ কৰিব পাৰে যাৰ বাবে তেওঁৰ সামৰ্থ্য আৰু প্ৰয়োজনীয় অৰ্হতা আছে
শিক্ষা আৰু সংস্কৃতিৰ অধিকাৰ: প্ৰতিটো শিশুৰ শিক্ষাৰ অধিকাৰ আছে আৰু সি/তাই যিকোনো স্তৰলৈকে যিকোনো প্ৰতিষ্ঠানত শিক্ষা লাভ কৰিব পাৰে।
শোষণৰ বিৰুদ্ধে অধিকাৰ: কাকো মজুৰি অবিহনে বা তেওঁৰ ইচ্ছা বা 14 বছৰৰ তলৰ শিশুৰ বিৰুদ্ধে কাম কৰিবলৈ বাধ্য কৰাৰ অধিকাৰ কাৰো নাই।
সাংবিধানিক প্ৰতিকাৰৰ অধিকাৰ: ই হৈছে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ যি সকলো মৌলিক অধিকাৰ সুৰক্ষিত কৰে। যদি কোনোবাই অনুভৱ কৰে যে তেওঁৰ অধিকাৰবোৰ যিকোনো অৱস্থাত ক্ষতিগ্ৰস্ত হৈছে তেন্তে তেওঁ ন্যায় বিচাৰি আদালতৰ কাষ চাপিব পাৰে।
দেশৰ নাগৰিক হিচাপে, আমাৰ দায়িত্ব আৰু কৰ্তব্যবোৰ হৈছে:
প্ৰখমে আমি ৰাষ্ট্ৰীয় পতাকা আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় সংগীতক সন্মান কৰিব লাগিব।
দ্বিতিয়তে আমি আমাৰ দেশৰ আইনক সন্মান আৰু মানি চলা উচিত।
তিতয়তে আমি আনৰ স্বাধীনতা আৰু অধিকাৰত হস্তক্ষেপ নকৰাকৈ সীমাৰ অধীনত অধিকাৰ আৰু স্বাধীনতা উপভোগ কৰা উচিত।
চতুৰ্থতে আমি ৰাষ্ট্ৰীয় সম্পত্তি আৰু ৰাজহুৱা সম্পত্তিক সন্মান আৰু সুৰক্ষা দিব লাগে (যেনে ৰেল, ডাকঘৰ, দলং, পথ, বিদ্যালয়, মহাবিদ্যালয়, ঐতিহাসিক ভৱন, স্থান, বন ইত্যাদি)।
পআমি সময়মতে সততাৰে আমাৰ কৰ পৰিশোধ কৰা উচিত।
